Miras hesaplama hususuna ilişkin olarak miras bırakanın ölümünden sonra geride kalan malvarlığının nasıl paylaşılacağını belirlemek için öncelikle eşin durumu ve miras bırakanın sağ olan akrabaları dikkate alınarak hesaplama yapılacaktır. Türk Medeni Kanunu’na göre, mirasçılar arasında eş, çocuklar, anne-baba ve kardeşler gibi yakın akrabalar yer alır. Eğer miras bırakanın çocukları hayatta değilse, onların yerine torunları mirasçı olur. Bu durum, özellikle ölen kişinin çocuklarından önce vefat edenler varsa büyük önem taşır. Torunlar, miras hesaplamasında, ölen ebeveynlerinin payını devralarak mirastan pay alırlar.
Terekeye ilişkin tüm işlemlerin tamamlanmasının ardından mirasçılar arasında bölünmesi gereken toplam tutar belirlenecektir. Türk Medeni Kanunu çerçevesinde, miras paylarının dağılımı, yasal düzenlemelere ve mirasçılar arasındaki ilişkilere göre yapılır. Örneğin, eşin alacağı pay, ölen kişinin çocuklarıyla birlikte mi yoksa tek başına mı olduğu gibi durumlara göre değişiklik gösterebilir. Çocuklar, miras bırakanın malvarlığından eşit pay alırken, eşin payı da bazen farklı oranlarda belirlenebilir.
Miras paylarının doğru bir şekilde hesaplanabilmesi için, terekedeki borçlar ve masrafların öncelikle çıkarılması gerekir. Miras bırakanın borçları, malvarlığının tespitinden önce ödeme yapılması gereken öncelikli giderlerdir. Bu aşamadan sonra, kalan tutar üzerinden mirasçılar arasında paylaştırma yapılır. Miras payları hesaplanırken, mirasçılar arasında anlaşmazlık durumları da yaşanabilir. Bu nedenle miras payları hesaplaması ve bölüştürülmesi sürecinde hukuki danışmanlık almak önemlidir.
Miras Nedir?
Miras, bir kişinin ölümünden sonra geride bıraktığı malvarlığını oluşturmakla birlikte; yasal mirasçılar arasında nasıl paylaştırılacağını belirleyen hukuki bir süreçtir. Mirasçılar genellikle ölen kişinin yakın aile üyeleri, yani eş, çocuklar, anne-baba ve bazen kardeşlerdir. Miras paylaşımı, miras bırakanın bir vasiyet bırakıp bırakmamasına göre farklılık gösterir; vasiyet varsa, ölen kişinin istekleri doğrultusunda, yoksa yasal düzenlemelere göre yapılır. Yasal düzenleme, Türk Medeni Kanunu’na dayanır ve paylaştırma bu kanuna göre yapılır.
Miras Hesaplama ve Miras Paylaşımı
Miras Paylaşımı Nasıl Yapılır?
Miras paylaşımı yahut diğer adı ile miras taksimi, İslam Hukuku nezdinde feraiz miras hesaplama olarak da adlandırılmakla birlikte, Türk Medeni Kanunu’na göre yapılmaktadır. Kişinin ölümünden sonra yasal mirasçılar veraset ilamı alacak ve pay hesaplaması buna göre yapılacaktır. Bu süreç mirasçılar, miras bırakanın ölümünden sonra belirli bir sıraya göre belirlenecektir. Miras hukuku nezdinde, mirasçıların sınıflandırılmasına ilişkin “zümre sistemi” kullanılmaktadır.
Türk hukukunda miras paylaşımı, zümre sistemine dayanmaktadır. Zümre, miras bırakanın kan hısımları arasındaki sırayı belirlemektedir. Birinci zümre, miras bırakanın çocuklarını kapsamaktadır. Eğer birinci zümrede mirasçı yoksa, ikinci zümre devreye girmekte ve bu zümre, miras bırakanın anne ve babasını içermektedir. Eğer ikinci zümrede de mirasçı bulunmazsa miras, üçüncü zümreye geçmekte ve bu zümre, büyükanne ve büyükbabayı kapsamaktadır.
Zümre sisteminde her zümrede mirasçılık sırası, bir altsoyu olan kişilerle başlamaktadır. Örneğin, miras bırakanın çocukları değinildiği üzere birinci zümreyi oluşturmaktadır. Eğer miras bırakanın çocukları hayatta değilse, bu durumda ölen çocukların torunları (altsoyu) devreye girer ve onlar, ölen ebeveynlerinin miras payını alacaktır. Bu şekilde, birinci zümrede yer alan mirasçılar torunlar ile devam edecektir.
Birinci zümrede mirasçı bulunmazsa, ikinci zümre devreye girecektir. Burada, miras bırakanın anne ve babası mirasçı olacaktır. Ancak, eğer anne ve baba da hayatta değilse, bu durumda, üçüncü zümreye geçilecek ve büyükanne veya büyükbaba şayet hayatta ise mirasçı olabilecektir.
Bu konuya ilişkin önemli bir husus, zümre üyelerinin ölmesi durumunda onların yerine mirasçılarının geçmesidir. Örneğin, bir kişinin kardeşi doğrudan zümre mirasçısı değildir. Ancak ölen kişinin altsoyu yoksa ve anne-baba da hayatta değilse, miras, anne-babanın altsoyu olan kişilere geçecektir.
Sonuç olarak, miras paylaşımında sırasıyla birinci, ikinci ve üçüncü zümreler devreye girmektedir. İlk zümrede mirasçı bulunursa, sonraki zümreler mirasçı olamayacaktır. Eğer birinci ve ikinci zümrelerde mirasçı yoksa, miras üçüncü zümreye geçecektir. Bu sistem, mirasın hangi hısımlara geçeceğini net bir şekilde belirlemektedir.
Miras Payları Tablo
Miras paylarına ilişkin pek çok ihtimal bulunmakta olup ihtimaller aşağıda tek tek değerlendirilmiştir. Miras payı hesaplama örneklerine ilişkin bir olay üzerinden açıklamak gerekirse;
Sağ kalan eşin miras payı hesaplama oranı, mirasın hangi zümre mirasçılarına kaldığına göre belirlenecektir. Yukarıda da değinildiği üzere eşin alacağı pay, miras bırakanın sağ olan diğer mirasçılarıyla birlikte oluşturacağı zümreye bağlı olarak değişecektir. Eş, birinci zümre (altsoy) ile birlikte mirasçı olduğunda, mirasın dörtte birini alacaktır. Kalan dörtte üçlük kısım ise altsoy arasında eşit olarak dağıtılacaktır.
Miktar üzerinden anlatılacak olur ise, miras bırakanın geride 6.000.000 TL malvarlığı ve üç çocuğu ile sağ kalan eşi olduğu varsayımında; çocuklar birinci zümrede yer aldığı için, eş birinci zümre ile mirasçı olacaktır. Bu durumda eş, mirasın dörtte birini yani 1.500.000 TL’yi alacaktır. Kalan 4.500.000 TL ise üç çocuk arasında eşit şekilde paylaştırılacak ve her bir çocuk 1.500.000 TL alacaktır.
Eğer eş, ikinci zümre yani miras bırakanın anne ve babası ile birlikte mirasçı olmuşsa, eş mirasın yarısını alacaktır.
Eğer anne ve baba hayatta değilse, ancak bunların çocukları yani miras bırakanın kardeşleri hayatta ise, miras kalan miktar bu kişilere paylaştırılacaktır. Örneğin, 10.000.000 TL’lik miras varsa ve anne ile baba vefat etmişse, sağ kalan eş 5.000.000 TL’yi alacak, kalan 5.000.000 TL ise miras bırakanın kardeşleri arasında paylaştırılacaktır.
Sağ kalan eşin, üçüncü zümre yani büyükanne, büyükbaba veya bunların altsoyu ile birlikte mirasçı olması durumunda, eş mirasın dörtte üçünü alacaktır. Kalan dörtte birlik pay ise üçüncü zümreye ait olan mirasçılara dağıtılacaktır.
Son olarak, üç zümrede de herhangi bir mirasçı bulunmazsa, sağ kalan eş mirasın tamamını alacaktır. Örneğin, 15.000.000 TL’lik bir miras bırakıldığında ve miras bırakanın çocuğu, anne-babası veya kardeşi yoksa, eş bu miktarın tamamına sahip olacaktır.
Baba yahut anne ölünce miras kime kalır, sorusuna istinaden çeşitli ihtimaller aşağıda sırayla belirtilmiştir:
Ölenin geride yalnızca çocuk/çocukları kaldı ise;
1 çocuk kaldı ise = 1/1 (mirasın tamamını alır)
2 çocuk kaldı ise = 1/2 (miras ikiye bölünür)
3 çocuk kaldı ise = 1/3 ( miras üçe bölünür)
Ölenin hem çocukları (altsoyu) hem de eşi var ise;
1 çocuk kaldı ise = 3/4
2 çocuk kaldı ise = 3/8
3 çocuk kaldı ise =3/12
Eş = 1/4
Ölenin geride yalnızca anne ve babası kaldı ise;
Anne = 1/2
Baba = 1/2
Ölenin geride yalnızca anne, babası ve eşi kaldı ise;
Anne =1/4
Baba = 1/4
Eş = 1/2
Ölenin geride yalnızca annesi, kardeşi ve eşi kaldı ise;
Anne = 1/4
Kardeş = 1/4
Eş = 1/2
Ölenin geride yalnızca büyükannesi/büyükbabası ve eşi kaldı ise;
Büyükanne/büyükbaba = 1/4
Eş = 1/2
Ölenin geride yalnızca eşi ve kardeşi kaldı ise;
Eş = 1/2
Kardeş =1/2
Babadan Önce Ölen Çocuğun Miras Hakkı
Babadan yahut anneden önce ölen çocuğun miras hakkı, anne veya babanın ölümü halinde diğer kardeşlere eşit şekilde paylaştırılacaktır. Ölen çocuğun da altsoyu (çocuğu) var ise miras hakkı altsoyuna geçecektir.
Örnek vermek gerekir ise, bir anne babanın 3 çocuğu olduğu ve çocuklardan birinin anne baba hayattayken vefat ettiği, birkaç yıl sonra ise babanın vefat ettiği varsayımında, çocuklara düşen miras payı 1/3 olması gerekirken, ölen çocuğun payı diğer kardeşlere eşit olarak paylaştırılacağından her iki kardeşin miras payı 1/6 olacaktır. Ancak ölen çocuğun da altsoyu var ise kardeşlerin payı 1/3 olacak kalacak olup, ölen çocuğun miras payı 1/3 olarak kendi altsoyuna geçecektir.
Eş ve Çocuklar İçin Miras Paylaşımı
Eş ve çocuklar için miras paylaşımı hesaplamasına ilişkin;
Miras bırakanın geride eşi ve bir çocuğu olması halinde eş; mirasın 1/4’ünü, çocuğu ise 3/4’ünü alacaktır. Miras bırakanın geride eşi ve iki çocuğu olması halinde eş 1/4; çocuklar ise 3/8’er oranında pay alacaktır.
Eşi Ölen Kadın Mirasın Kaçta Kaçını Alır?
Miras paylaşımında, sağ kalan eşin payı, ölen kişinin çocuklarıyla birlikte veya tek başına kalan mirasçılarla yapılacak bölüşüme bağlı olarak farklılık gösterecektir. Eğer çocuklar hayatta ise eş, mirasın dörtte birini alırken, çocuklar kalan kısmı eşit olarak paylaşacaktır. Eğer çocuklar hayatta değilse miras, eşin yanı sıra anne ve baba arasında paylaştırılacaktır. Bu husus yukarıda ihtimaller dahilinde detaylı olarak tablo üzerinden açıklanmıştır. Her ne kadar paylar hukuken belirli olsa da miras paylaşımı, bazen hukuki anlaşmazlıklara yol açabileceğinden, bu süreçte uzman bir avukattan hukuki destek almak faydalı olabilir.
Miras Hukukunda Saklı Pay Hesaplama
Saklı pay, miras hukuku çerçevesinde, yasal mirasçılara belirli bir oranda bırakılması zorunlu olan miras payını ifade etmekte olup bu husus Türk Medeni Kanunu’nda açıkça düzenlenmiştir. Saklı pay oranları, mirasçının miras bırakanla olan ilişkisine ve yakınlığına göre belirlenmekte ve bu oranlar, belirli “zümre”lere göre farklılık göstermektedir. Yukarıda da değinildiği üzere zümre kavramı, mirasçının miras bırakanla olan hısımlık ilişkisini belirlemektedir. Birinci zümre, miras bırakanın çocukları, torunları ve onların çocukları gibi altsoyu içerirken; ikinci zümre, anne ve baba, kardeşler, yeğenler ve bunların çocuklarını kapsamaktadır. Üçüncü zümre ise, büyükanne, büyükbaba, amca, dayı, hala, teyze ve bu kişilerin çocuklarından oluşmaktadır.
Türk Medeni Kanunu’na göre (TMK m. 506), saklı pay oranları şu şekilde belirlenmiştir:
- Altsoyun (Çocukların) Saklı Payı: Miras bırakanın çocukları, torunları ve diğer altsoyları, mirasın yarısı kadar saklı paya sahiptir. Bu oran, çocukların yasal miras hakkını güvence altına almaktadır. Örneğin, bir kişinin 2 çocuğu varsa ve toplam miras değeri 1.000.000 TL ise, her çocuğun alacağı saklı pay 500.000 TL olacaktır.
- Anne ve Baba İçin Saklı Pay: Miras bırakanın anne ve babası, her biri için yasal miras payının dörtte biri kadar saklı paya sahiptir. Eğer çocuklar yoksa ve sadece anne-baba sağsa, her biri mirasın dörtte birini alır.
- Sağ Kalan Eşin Saklı Payı: Sağ kalan eşin saklı payı, mirasçılarla birlikte mirasçı olmasına göre farklılık gösterir:
– Birinci Zümre (Çocuklarla birlikte mirasçı olursa): Eş, mirasın dörtte birini alır. Bu durumda eşin saklı payı, yasal miras payının aynısıdır.
– İkinci Zümre (Anne ve babayla birlikte mirasçı olursa): Eş, mirasın yarısını alır ve saklı payı yasal miras payının aynısıdır. Örneğin, mirasın değeri 1.200.000 TL ise, eşin alacağı saklı pay 600.000 TL olacaktır.
– Üçüncü Zümre (Büyükanne, büyükbaba veya diğer uzak akrabalarla birlikte mirasçı olursa): Eş, mirasın dörtte üçünü alır ve saklı payı yasal miras payının ¾’ü kadar olur.
Saklı pay, miras bırakanın istediği şekilde tasarruf yapmasına engel olabilecek bir haktır. Yasal mirasçılar, saklı paylarını almak için, miras bırakanın vasiyetine karşı dava açabilmektedirler. Bu hususa ilişkin Tenkis Davası başlıklı yazımızdan detaylı bilgiye ulaşabilirsiniz.
Sonuç olarak, miras paylaşımı, miras bırakanın ölümünden sonra yasal düzenlemelere ve hısımlık ilişkilerine dayanarak yapılmaktadır. Türk Medeni Kanunu’na göre, miras payları mirasçının sırasına göre belirlenmekte ve bu süreçte zümre sistemi uygulanmaktadır. Somut olayın koşullarına göre miras bırakanın çocukları, eş, anne-baba ve kardeşler gibi yakın akrabalar, belirli oranlarda miras payına hak kazanmaktadır. Ayrıca, miras paylaşımı sırasında miras payının önemi kadar saklı pay hesaplamaları da önem arz etmektedir; bu paylar, yasal mirasçılara bırakılması zorunlu olan miras miktarını belirlemektedir. Miras hesaplamalarında borçların ödenmesi, terekedeki masrafların çıkarılması ve mirasçılar arasındaki ilişkiler göz önünde bulundurularak, miras payları dikkatlice belirlenmektedir. Miras paylaşımı sürecinde hukuki anlaşmazlıklar yaşanabileceğinden, uzman bir avukattan yardım almak, sürecin sorunsuz işlemesi açısından faydalı olacaktır.