Mehir senedi, evlilik sırasında erkek tarafından kadına verilen mehir alacağını yazılı olarak belgeleyen hukuki bir belgedir. İslam hukukuna dayanan bu düzenleme, kadının boşanma durumunda ekonomik güvencesini sağlamak amacıyla öngörülmüştür. Mehir hususu her ne kadar kanunlarımızda yer almasa da yerleşik Yargıtay içtihatları uyarınca uygulamada hukuk sistemimize dahil edilmiş durumdadır. Mehir alacağı belirli bir süre içerisinde talep edilebilmekte olup zamanaşımı 10 yıldır.
Mehir Nedir?
Mehir senedi nedir, sorusundan önce mehir kelimesinin ne anlama geldiğini izah etmek gerekir. Mehir, İslam hukukuna dayalı bir uygulama olup, evlilik sırasında erkek tarafından kadına verilen bir mali teminattır. Bu teminat, özellikle boşanma durumunda kadının ekonomik güvencesini sağlamak amacıyla belirlenmekte ve evlilik kurumunun ayrılmaz bir parçası olarak kabul edilmektedir. Mehir, İslam hukuku bakımından mihri müeccel ve mihri muaccel olarak ikiye ayrılmaktadır. Mihri müeccel, mehrin sonraki bir tarihte ödenmesi; mihri muaccel ise mehrin nikah sırasında ödenmesidir.
Mehir Senedi Nedir?
Mehir kelime anlamı olarak “bedel” anlamına gelmekte ve evlilik sırasında, erkeğin kadına vereceği belirli bir mal veya para taahhüdünü ifade etmektedir. Bu taahhüt hem evliliğin başında hem de evliliğin sona ermesi durumunda kadının hakkıdır. Mehir senedi, bu taahhüdün yazılı bir şekilde belgelendiği bir belge olmakla birlikte, mehir hususunun yazılı olması erkek tarafından kadına verilen mehir alacağının resmi olarak kaydedilmesi anlamına gelmektedir. Mehir alacağı, bu senetten doğan alacak olarak kabul edilir. Boşanma davasında mehir senedi, senedin yazılı olması halinde ispat bakımından mehir alacaklısına avantaj sağlayacaktır.
Mehir Senedi Geçerlilik Şartları Nelerdir, Nasıl Geçerli Olur?
Mehir senedinin geçerli olabilmesi için aşağıdaki şartlara uygun şekilde düzenlenmiş olması gerekmektedir:
- Yazılı Olması: Mehir senedinin geçerli olabilmesi için yazılı olarak düzenlenmesi şarttır. Senet, tarafların rızasıyla ve doğru şekilde yazılı hale getirilmelidir.
- Mehir Miktarının Belirlenmesi: Mehir senedinde, kadının alacağı mehir miktarı net bir şekilde belirtilmelidir. Bu miktar, belirli bir para ya da mal olabilir ve taraflarca kabul edilmelidir. Miktar belirsiz veya muğlak olmamalıdır.
- Ödeme Şartlarının Açıkça Belirtilmesi: Mehirin ödeme zamanı ve şekli de mehir senedinde açıkça belirtilmelidir. Ödeme peşin mi yapılacak, yoksa vadeli mi olacak, bu şartlar net bir şekilde ifade edilmelidir. Ayrıca, ödeme vadesi ya da taksitler varsa, bunlar da yer almalıdır.
- İki Tarafın İmzası: Senet, taraflar tarafından imzalanmalıdır. Her iki tarafın da rızası ve onayı, yazılı belgede yer almalıdır. Bu, senedin geçerliliği için önemli bir şarttır.
- Hukuka Aykırılık Bulunmaması: Mehir senedinde, Türk Medeni Kanunu’na ve genel hukuka aykırı herhangi bir hüküm yer almamalıdır. Aksi takdirde, senet geçersiz sayılabilir. Özellikle kamu düzenini ihlal edici şartlar, senedin geçerliliğini bozabilir.
- Noter Onayı (İsteğe Bağlı): Mehir senedinin noter huzurunda düzenlenmesi yasal olarak zorunlu olmamakla birlikte, resmi olarak geçerliliğini artıran ve ileride yaşanabilecek hukuki ihtilaflarda delil teşkil etmesini sağlayan bir uygulamadır.
Mehir Senedi Nasıl Yapılır?
Mehir senedi, yukarıda da değindiğimiz üzere taraflar arasında yapılan anlaşmanın yazılı hale getirilmesiyle oluşturulmaktadır. Mehir senedinin nasıl yapılacağı, nasıl hazırlanacağı olası bir anlaşmazlık durumunda ispat bakımından önem arz etmektedir.
– İlk olarak, kadının alacağı mehir miktarı ve ödeme koşulları belirlenmelidir. Taraflar, mehirin miktarını ve ödeme şekli ile vadesini açıkça belirlemeli, peşin mi yoksa vadeli mi ödeneceği belirlenmeli, ödeme süresi ve şartları netleştirilmelidir.
– Senet yazılı olarak hazırlanmalı ve içinde tarafların kimlik bilgileri, mehir miktarı ve ödeme koşulları gibi tüm detaylar yer almalıdır.
– Bu belgenin hukuki geçerliliği için her iki tarafın da imzası gerekir. Tarafların özgür iradeleriyle imzaladığı senet, geçerli kabul edilecektir. Özellikle erkek bu durumda borçlu olduğu için erkeğin imzası önem arz etmektedir.
– Noter onayı, senedin hukuki güvenliğini artıran bir ek adım olsa da zorunlu değildir. Ancak noter onaylı bir mehir senedi, ilerleyen dönemlerde hukuki bir delil olarak daha sağlam adımlar atılmasına olanak sağlayacaktır.
Mehir Senedi Zamanaşımı
Mehir senedinden kaynaklı alacaklar bir alacak davası olarak addedildiğinden zamanaşımına tabidir. Mehir senedinden doğan alacaklar için zamanaşımı 10 yıldır. 10 yıllık süre, boşanma kararının kesinleştiği tarihten itibaren işleyecektir. O halde mehir senedine dayalı alacak davası açmak isteyen taraf, boşanma kararından itibaren 10 yıl içerisinde alacak davası açmalıdır.
Mehir Senedi Yargıtay Kararı
Mehir senedine ilişkin çeşitli Yargıtay kararları bulunmakta olup şu şekildedir;
Hukuk Genel Kurulu, 30.06.2020, 2017/1538 E., 2020/485 K. Sayılı kararı
“ Yukarıda açıklanan ilkeler çerçevesinde somut olaya gelindiğinde; davacı kadın 08.08.2000 tarihinde evlenmeden önce davalı eşinin 02.08.2000 tarihli mehir senedini imzaladığını, ancak eşinin kusurlu hareketleri ile ayrılmalarına rağmen mehir senedinde belirtilen ziynet eşyalarının kendisine hiç teslim edilmediğini ileri sürmüş; davalı ise mehir senedinde belirtilen ziynet eşyalarının düğünde davacıya takıldığını ve teslim edildiğini, ayrılık sırasında da davacının hakimiyetinde kaldığını savunmuştur.
- Hemen belirtmek gerekirse, davacının dava ettiği ziynet eşyalarının, düğünde takılan altınlar değil, evlenmeden önce mehir senediyle verildiği belirtilen ziynet eşyaları olduğu açıktır.
- İspat külfetinin hangi tarafta olduğu hususunun, yukarıda bahsedilen hukuki düzenleme çerçevesinde çözümlenmesi gerekmektedir. Ziynetin kadına ait olduğu ve kadının yanından ayırmayacağı karine olmakla birlikte somut olayda, mehir senedinde verileceği belirtilen ziynet eşyalarının davacıya teslim edildiği hususunun davalı tarafından yazılı delille ispatı gerekir. Her ne kadar taraflar arasındaki mehir senedinin evlilikten altı gün önce düzenlenmiş olması nedeniyle evliliğe yönelik olduğu bu nedenle tarafların iddialarını tanıkla ispatlayabilecekleri düşünülebilirse de, HMK’nın 203/1-a maddesinde sayılan yakın hısımlar arasında dahi, eğer ortada yazılı bir delil varsa, aksi savunmaların ispatı ancak aynı yazılı delille mümkündür (HMK md. 201).”
Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, 28.04.2021, 2020/3104 E., 2021/4194K. sayılı kararı
“Bölge Adliye Mahkemesince, tüm dosya kapsamına göre, davaya konu senedin malen kaydı ile düzenlendiğini, davacının senedi teminat olarak verdiğini ileri sürdüğünü, davalının ise senedin mehir olarak verildiğini savunduğunu, mehrin kocanın evlenme sözleşmesi anında ya da daha sonra kadına verdiği belirli bir mal ya da para veya ekonomik değeri olan armağan olduğu, Türk Medeni Kanunu’na göre mehir verilmesinin yasaklandığına dair bir düzenleme bulunmadığı, senede karşı senetle ispat kuralı gereği davacının senedin teminat senedi olduğu iddiasını senetle ispat etmesi gerektiği, davacının davaya konu senedin teminat olduğu ve teminat fonksiyonunun kalmadığı iddiasını yazılı delille kanıtlayamadığı gibi yemin teklif etme hakkının hatırlatılması üzerine yemin deliline de dayanmadığı, ilk derece mahkemesince davanın reddine karar verilmesinde bir isabetsizlik bulunmadığı gerekçesiyle davacı vekilinin istinaf isteğinin esastan reddine karar verilmiştir.”
Mehir Senedi İcra Takibi
Usulüne uygun düzenlenmiş bir mehir senedi tahsil edilemediği takdirde alacak davası yahut icra takibine konu olabilmektedir. Ancak burada önem arz eden husus, mehir senedinin hukuken geçerli olması gerekliliğidir. Örneğin tarafların imzasını taşımayan bir mehir senedi ile icra takibinin yapılması mümkün olmayacaktır. O nedenle mehir senedinin doğru hazırlanması ve ileride yaşanabilecek mağduriyetlerin önüne geçilebilmesi için avukat yardımı almak doğru olacaktır.
Mehir Senedini Kim İmzalar?
Türk Hukukunda mehir, bağışlama vaadi olarak kabul edilmektedir. O nedenle yukarıda da değindiğimiz üzere belirli şartlara uygun olarak yapılması gerekmektedir. Mehir senedinde her iki eşin de imzasının bulunması gerekmektedir. Zira imzası bulunmayan eş, borçtan sorumlu tutulamayacaktır.
Mehir Senedi Nereden Alınır?
Mehir senedi taraflarca hazırlanabilir. Mehir olarak bir taşınmazın devri kararlaştırıldı ise mehir senedinin noterde düzenlenmesi önem arz edecektir.
Erkek Mehir İster Mi?
İslam hukukuna göre mehir, yalnızca kadın için ödenen bir alacak olup, erkeklerin mehir talep etmesi söz konusu değildir. Mehir, evlilik akdinin bir parçası olarak, erkeğin kadına verdiği bir maddi teminattır ve temel amacı kadının ekonomik güvenliğini sağlamaktır.
Her ne kadar Türk Hukukunda mehir kavramı açıkça düzenlenmese de uygulamada mehir kaynaklı alacak davaları kadınlar tarafından açılmaktadır. Boşanma durumunda, kadının alacağı mehir, mehir senedi veya evlilik sözleşmesindeki şartlara dayanarak talep edilebilecektir.
İkinci Evlilikte Mehir İstenir Mi?
Hukukumuzda yer almasa da mehir, eşlerin kaç kez evlendiğine bakılmaksızın evlilik sırasında kadın eş tarafından istenebilmektedir.
Evi Terk Eden Kadına Mehir Verilir Mi?
Her ne kadar mehir kadının kişisel malı sayılsa da bazı durumların varlığı halinde mehir borçlusu, mehir ödemekten kaçınabilecektir. Örneğin mehir alacaklısının mehir borçlusuna ya da yakınlarına karşı ağır bir suç işlemesi, mehir alacaklısının mehir borçlusuna karşı kanundan doğan yükümlülüklerini yerine getirmemesi gibi sebeplerin varlığı halinde mehir borçlusu mehir ödemekten imtina edebilecektir. Dolayısıyla evi terk eden kadına mehir verilir mi sorusu somut olayın özellikleriyle detaylıca ele alınmalıdır.
Mehir Alacağı Davası Açılabilir Mi?
Mehir senedinden doğan alacaklar için alacak davası açılması mümkündür. Yukarıda da değinildiği üzere, mehir senedinden kaynaklı alacakların tahsili için boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren 10 yıllık zamanaşımı süresi içerisinde alacak davasının açılması gerekmektedir.
Yahut geçerli bir mehir senedi mevcut ise icra takibi yolu ile alacağın tahsil edilmesi de mümkündür.
Mehir Alacağı Davası Nerede Açılır?
Mehir senedinden kaynaklı alacak davaları bakımından görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesidir.
Mehir Senedinde Tanıkla İspat
Mehir alacağından kaynaklı uyuşmazlıklarda esas olan senetle ispattır. Dolayısıyla mehir borçlusu tarafından imzalanmış bir senedin varlığı mehir borcunun varlığı için yeterli olup, tanıkla ispat mehir alacakları bakımından mümkün değildir.
En nihayetinde mehir senedi, evlilik sırasında erkek tarafından kadına verilen mehir alacağının yazılı bir şekilde belgelendiği önemli bir hukuki belgedir. Mehir, kadın için güvence sağlamak amacıyla belirlenmiş ve evliliğin bir parçası olarak kabul edilmiştir. Bu belgenin hukuki geçerliliği, tarafların rızasıyla imzalaması ve belirli şartların yerine getirilmesiyle sağlanmaktadır. Hukuki şartlara riayet edilerek hazırlanan mehir senedi, boşanma durumunda alacak davası yahut icra takibi gibi hukuki yollarla alacak talep edilebilir hale gelecektir. Sonuç olarak, mehir senedi, kadının alacağı hakkını güvence altına almak için kritik bir araç olup, doğru düzenlenmesi ve hukuki prosedürlere uygun hazırlanması gerekmektedir.