İştirak Nafakası Nedir? Nasıl Hesaplanır?

İştirak nafakası, haklarında boşanma ya da ayrılık kararı verilmiş eşlerin çocuklarının bakım, eğitim ve diğer yaşam giderlerini karşılamak amacıyla bir tarafın diğer tarafa ödemekle yükümlü olduğu nafaka türüdür. İştirak nafakasının miktarı, tarafların ekonomik durumu da dikkate alınarak, çocuğun eğitim, sağlık ve diğer tüm temel ihtiyaçlarına yetecek şekilde belirlenir İştirak nafakasının süresi, çocuk 18 yaşına gelene kadar devam eder. Bununla birlikte şayet çocuk üniversite öğrencisi ise ve eğitimine devam ediyorsa nafaka süresi 25 yaşına kadar uzatılabilir. Nafaka miktarı, ülkemizde değişen ekonomik koşullar ve tarafların değişen mali durumlarına göre azaltılabilir ya da artırılabilir. Uygulamada genellikle ödenen nafaka miktarı yıl geçtikçe çocuğun ihtiyaçlarının yanında düşük kalmaktadır. Bu durumda nafaka alacaklısının nafaka artırım davası açması gerekecektir.

İştirak Nafakası Nedir?

İştirak nafakası, Türk Medeni Kanunu m.182/3 uyarınca şu şekilde tanımlanmıştır:

“Velayetin kullanılması kendisine verilmeyen eşin çocuk ile kişisel ilişkisinin düzenlenmesinde, çocuğun özellikle sağlık, eğitim ve ahlâk bakımından yararları esas tutulur. Bu eş, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine gücü oranında katılmak zorundadır.”

İştirak nafakasına hükmedilebilmesi için taraflardan hangisinin kusurlu olduğunun hiçbir önemi yoktur. Zira iştirak nafakası kusurdan bağımsız olup, ebeveyn olmanın gerektirdiği bir yükümlülüktür. O nedenle velayeti kendisinde olmayan eş, mali gücü oranında müşterek çocuğun giderlerine katılmakla mükelleftir.

İştirak Nafakası Süreci ve Ödeme Şekli

İştirak nafakası, boşanma davası açılırken talep edilebileceği gibi müşterek çocuk 18 yaşını doldurana kadar ayrı bir dava ile de talep edilebilmektedir. Boşanma davasına ilişkin karar kesinleştikten sonra iştirak nafakası ödemelerinin başlaması gerekmektedir. Diğer bir deyişle boşanma kararı kesinleşmeden iştirak nafakası ödenmeyecektir.

İştirak nafakası, TMK m.330/2 uyarınca her ay peşin olarak ödenmelidir;

“Nafaka her ay peşin olarak ödenir”

Boşanma Davası Devam Ederken İştirak Nafakası İstenebilir Mi?

Boşanma davası devam ederken iştirak nafakası istenemez. İştirak nafakası boşanma davası ile birlikte istense de nafakanın ödenmesi için boşanma davası hakkında karar verilmesi ve bu kararın kesinleşmesi gerekmektedir. Ancak her ne kadar boşanmadan sonra iştirak nafakası ödenecek olsa da boşanma davası devam ederken de hakim bir nafaka ödenmesine karar verebilir. Bu nafaka “tedbir nafakası” olarak adlandırılmaktadır. Boşanma davası devam ederken hükmedilen tedbir nafakası, boşanma davası hakkında karar verildikten sonra iştirak nafakası ve yoksulluk nafakasına dönüşecektir. O nedenle boşanma davası devam ederken iştirak nafakasına hükmedilmese de mahkeme, tedbir nafakasının ödenmesine hükmetmektedir.

Kimler İştirak Nafakası Talebinde Bulunabilir?

İştirak nafakasını kimler isteyebilir, sorusuna istinaden kanun nezdinde düzenleme şu şekildedir;

Müşterek çocuğun velayeti ya da geçici velayeti kendisine verilmiş ve çocuğun bakım masraflarını fiilen karşılayan anne veya baba,
Çocuğun bakımını üstlenmiş olan vasi ya da kayyum,
Henüz ergin olmayan, ancak ayırt etme gücüne sahip olan çocuk

İştirak Nafakasında Kusur Aranır Mı? Aldatan Kişi De İştirak Nafakası İsteyebilir Mi?

Boşanma durumunda iştirak nafakasının belirlenmesinde tarafların kusur durumu etkili değildir. Yani, eşini aldatan bir kişi bile, boşanmanın ardından çocuğun velayetini almışsa, diğer eşten iştirak nafakası talep edebilir. Çünkü iştirak nafakası, yukarıda değinildiği üzere kusurdan bağımsız; ebeveyn olmanın ve çocuklara bakma yükümlülüğünün bir sonucudur.

İştirak Nafakasını Kim Öder?

İştirak nafakası, velayeti kendisinde olmayan ebeveyn tarafından ödenir. Bu hususta şunu belirtmek gerekir, nafakayı ödeyecek olan kişi, çocuğun nüfus kayıt sistemindeki annesi/babası olarak gözükmelidir. Nüfus kayıt sisteminde baba olarak gözüken kişinin biyolojik baba olarak gözükmesi önemli değildir.

İştirak nafakasının, çocuğun kayden ebeveyni tarafından ödenmesi gerektiği unutulmamalıdır. Bu nedenle, çocuğun nüfus kaydında baba olarak görünen kişi, biyolojik baba olmasa da nafaka talebinde bulunabilir.

İştirak Nafakası Nasıl Hesaplanır?

İştirak nafakasının miktarı, nasıl hesaplanacağı belirlenirken çocuğun yaşı, eğitim durumu ve temel ihtiyaçları esas alınmaktadır. Pek tabii ki çocukla ilgili unsurlar kadar velayet sahibi olmayan ebeveynin mali durumu da önem arz etmektedir

Nafaka miktarı belirlenirken çocuğun da elde ettiği bir gelir varsa bu da dikkate alınacaktır Yine aynı şekilde çocuğun eğitim düzeyi de nafaka miktarının belirlenmesinde önemli rol oynamaktadır. Zira anaokulu, ilkokul öğrencisi bir çocuk ile lise öğrencisi olan bir çocuğun alacağı nafaka farklı olacaktır. Yine aynı şekilde, müşterek çocuğun velayet sahibi ebeveynin de mali durumu oldukça önemlidir. Şayet velayet sahibi ebeveynin mali durumu, iştirak nafakası ödeyecek olan ebeveynden daha iyi durumda ise nafaka miktarı belirlenirken bu husus da referans alınacaktır.

İştirak Nafakasının Artırılması ve Azaltılması

İştirak nafakasının miktarının değişen koşullara göre uyarlanması, artırılması ya da azaltılması mümkündür. Hakim, nafaka kararını verirken tarafların talebi doğrultusunda, iştirak nafakasının yıllık artış oranına da karar verebilmektedir. Bu hususta önemle belirtmemiz gerekir ki, boşanma davası kesinleştikten sonra nafaka miktarının yetersiz kalması durumunda “nafaka artırım davası” açılarak ayrı bir dava ile de artırım yoluna gidilebilmektedir. Bu durumda mahkeme, mevcut şartları ve değişen koşulları göz önünde bulundurarak nafaka miktarını yeniden belirleyecektir. Bu husus Türk Medeni Kanunu m.300 ve 331’de de şu şekilde düzenlenmiştir;

TMK m.330/3:

“Hâkim istem hâlinde, irat biçiminde ödenmesine karar verilen nafakanın gelecek yıllarda tarafların sosyal ve ekonomik durumlarına göre ne miktarda ödeneceğini karara bağlayabilir.”

TMK m. 331:

“Durumun değişmesi hâlinde hâkim, istem üzerine nafaka miktarını yeniden belirler veya nafakayı kaldırır.”

Sonuç olarak hakim, talep halinde boşanma kararı ile birlikte iştirak nafakası artış oranına da karar verebilmekte; ayrıca açılacak nafaka artırım davası ile de TEFE/TÜFE, döviz artışı, altın kuru gibi ölçütleri dikkate alarak yeni nafaka miktarını takdir edebilmektedir.

İştirak Nafakası Kaç Yaşına Kadar Ödenir?

İştirak nafakası kaç yaşına kadar ödenir sorusunun cevabı esasen Türk Medeni Kanunu uyarınca çocuğun ergin olma yaşıdır. Diğer bir deyişle iştirak nafakası, çocuk 18 yaşına gelene kadar ödenecektir. Ancak çocuğun eğitim hayatı devam ediyorsa iştirak nafakası yaklaşık 25 yaşına kadar ödenebilecektir.

İştirak Nafakası Ne Zaman Sona Erer?

İştirak nafakası aşağıdaki durumlarda kesilir:

Nafaka Borçlusunun Ölümü: Nafaka yükümlüsü vefat ettiğinde, iştirak nafakası sona erecektir.
Çocuğun Ergin Olduktan Sonra Eğitim Hayatına Devam Etmemesi: Çocuk 18 yaşına girdikten sonra eğitimine devam etmiyorsa, iştirak nafakasının ödenmesi durdurulabilmektedir.
Çocuğun Evlenmesi: Çocuk, evlendiğinde nafaka ödemesi sona erer, çünkü evlilik, çocuğun bakım ve geçimini kendi sorumluluğuna alması anlamına gelecektir.

İştirak Nafakası Kesinleşmeden İcraya Konulabilir Mi?

İştirak nafakası kesinleşmeden icraya konulamayacaktır. Türk Hukuk sisteminde nafaka gibi alacaklar, boşanma kararının ferileri (eklentileri) niteliğindedir. Diğer bir deyişle, asıl karar boşanmadır; nafaka gibi alacaklar boşanma kararı ile birlikte verilmektedir. Dolayısıyla boşanma kararı kesinleşmeden eklentisi niteliğindeki iştirak nafakası da icra takibine konu edilemeyecektir. Nitekim Yargıtay da bu yönde kararlar vermektedir.

YARGITAY 8. HUKUK DAİRESİ E. 2014/27211, K. 2016/15863 , T. 1.12.2016

“Somut olayda, şikayetin konusu boşanma ilamı ile hükmedilen iştirak nafakasının ilam kesinleşmeden talep edilemeyeceğine ilişkindir. İştirak nafakası, boşanma hükmünün, fer’isi mahiyetinde olduğundan, talep edilebilmesi için hükmün kesinleşmesi gerekir.

İcra takibinin dayanağı Asliye Hukuk Mahkemesi’nin 2010/91 Esas 2010/98 Karar sayılı ilamında müşterek çocuklar için iştirak nafakasına hükmedildiği ve ilamın kesinleşmediği anlaşılmaktadır. Her ne kadar tedbir nafakasının tahsili için ilamın kesinleşmesi gerekmez ise de dayanak ilamda iştirak nafakasına hükmedilmiş olup iştirak nafakası ilamın kesinleşmesi ile muaccel hale geleceğinden ilam kesinleşmeden takibe konu edilemez. Mahkemece bu husus göz ardı edilerek şikayetin süreden reddine karar verilmesi doğru değildir.”

Geriye Dönük İştirak Nafakası İstenebilir Mi?

İştirak nafakası, boşanma davası sonuçlanınca hükmedilen bir nafaka türüdür. Dolayısıyla iştirak nafakasına hükmedilebilmesi için davanın sonuçlanmış olması gerekmektedir. Boşanma kararının kesinleşmesi ile birlikte iştirak nafakası ödenebilir hale gelecektir. O nedenle, boşanma kararı kesinleşmeden önceki dönemler için iştirak nafakasının talep edilmesi mümkün değildir.

Taraflar iştirak nafakası istemezse ne olur?

İştirak nafakası, tarafların iradesinden bağımsızdır. Öyle ki taraflar, iştirak nafakası ödenmemesini kararlaştırmış olsalar dahi hakim iştirak nafakasına hükmetmelidir. Tarafların iştirak nafakasına ilişkin feragatleri geçersizdir. Örneğin kadın eşin, anlaşmalı boşanma protokolünde yoksulluk ve iştirak nafakası talebi olmadığını belirtmiş olması ihtimalinde, mahkeme yoksulluk nafakasına hükmetmese de iştirak nafakasına hükmedecektir. Çünkü iştirak nafakası kamu düzenine ilişkin bir durumdur. Çocuğun menfaatine aykırı bir şekilde haktan feragat edilmesi mümkün değildir.

İştirak Nafakasının Ödenmemesi Halinde Ne Olur?

İştirak nafakasının ödenmemesi durumunda, nafaka alacaklısı icra takibi başlatma hakkına sahiptir. Başlatılacak olan icra takibine ilişkin olarak nafaka alacakları önceliklidir. Nafaka alacağının tahsili için borçlunun emekli maaşına dahi haciz konulabilmektedir.

Borçlunun borcunu ödememiş olması halinde başlatılacak icra takibine ilişkin borçlu, nafaka borcunu faiziyle birlikte ödemekle mükelleftir. İştirak nafakasının usulüne uygun yapılan icra takibine rağmen ödenmemesi halinde nafaka alacaklısı, haciz işlemleri yapabilecektir. Yine aynı şekilde borcun ödenmemesine ilişkin İcra Ceza Mahkemesi nezdinde nafaka alacaklısı şikayette bulunabilmekte ve üç aya kadar nafaka borçlusuna tazyik hapsi verilebilmektedir.

İştirak Nafakası Maaşın Yüzde Kaçı Olacaktır?

İştirak nafakasının maaşın spesifik olarak bir yüzdesi üzerinden belirlenmesi bizim hukukumuzda yer alan bir sistem değildir. Değinildiği üzere, nafaka miktarı tarafların mali gücü ve çocuğun ihtiyaçları referans alınarak belirlenmektedir. Ancak bazı durumlarda nafaka miktarı, nafaka borçlusunun gelirinin belirli bir yüzdesi olarak hesaplanabilmektedir.

Türkiye’deki hukuk sisteminde genellikle standart bir uygulama değildir. Nafaka miktarı, çocuğun yaşamsal ihtiyaçları, tarafların mali durumu, gelir seviyeleri ve yaşam koşulları gibi faktörler göz önünde bulundurularak mahkeme tarafından belirlenir. Ancak bazı durumlarda, nafaka miktarı, borçlu kişinin gelirinin belirli bir yüzdesi olarak hesaplanabilir. Uygulamada genellikle mahkemeler, iştirak nafakasına ilişkin karar verirken nafaka borçlusunun maaşının %10 ile %25’ine tekabül edecek şekilde karar vermektedir. Ancak bu oran davadan davaya değişiklik gösterebilir. Çünkü her davada koşullar birbirinden farklıdır.

Boşandıktan Sonra Evlenen Kadın Ebeveyn İştirak Nafakası Alabilir Mi?

Boşandıktan sonra ebeveynin başkasıyla evlenmesi, iştirak nafakasını sona erdirmeyecektir. Bu hususta iştirak nafakası ve yoksulluk nafakası karıştırılmamalıdır. Yoksulluk nafakasından farklı olarak, nafaka alacaklısının evlenmiş olması, müşterek çocuğun giderlerini ortadan kaldırmayacaktır. Diğer bir deyişle nafaka borçlusunun müşterek çocuğun giderlerine gelirine oranla katılma yükümlülüğü devam etmektedir. Bu nedenle nafaka alacaklısının evlenmiş olması, iştirak nafakasının ödenme zorunluluğunu etkilemeyecektir.

Tedbir Nafakası Nedir?

Tedbir nafakası, boşanma davası devam ederken tarafların ekonomik durumları ve ihtiyaçları göz önünde bulundurularak davanın sonuçlanmasına kadar geçici bir süre için hakim tarafından hükmedilen bir nafaka türüdür.

Tedbir nafakası, boşanma sürecindeki eşlerin geçim sıkıntılarını hafifletmek amacıyla ödenmektedir ve tarafların maddi durumlarına göre belirlenmektedir. Bu nafaka, boşanma davası tamamlanana kadar, özellikle yoksul durumda olan eşin ve varsa çocukların temel ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olarak verilmektedir. Boşanma kararının kesinleşmesinin ardından ise, yukarıda da değindiğimiz üzere tedbir nafakası, iştirak veya yoksulluk nafakası gibi diğer nafaka türlerine dönüşmektedir. Tedbir nafakası geçici bir önlem olup, dava süresince bir eşin diğerine, çocuklara veya her ikisine de ödenebilmektedir.

Yoksulluk Nafakası Nedir?

Yoksulluk nafakası, boşanma sebebiyle zor duruma düşebilecek eşe yaşam standardını sürdürebilmesi için diğer eş tarafından ödenen nafaka türüdür. Boşanmanın ardından, boşanmış eşin yoksul durumda olacak olması durumunda, hakim tarafından belirlenen miktarda yoksulluk nafakası ödenmektedir. Ancak, yoksulluk nafakasının ödenmesi, talep eden eşin maddi açıdan bağımsız hale gelmesi ya da yeniden evlenmesi durumunda sona erebilecektir.

Sonuç olarak, iştirak nafakası, haklarında boşanma ya da ayrılık kararı verilmiş ebeveynlerin çocuklarının bakım, eğitim ve diğer yaşam giderlerini karşılamak amacıyla hükmedilen bir nafaka türüdür. Çocuğun yaşamsal ihtiyaçları, eğitim durumu, tarafların mali durumları ve değişen ekonomik koşullar göz önünde bulundurularak belirlenen nafaka miktarı, çocuğun en iyi şekilde yetişmesini sağlamaktadır. İştirak nafakasının süresi, çocuğun 18 yaşına gelmesiyle sona ererken, eğitim hayatı devam ediyorsa bu süre 25 yaşına kadar uzayabilmektedir. Ülkemizde değişen koşullar ve tarafların değişen ekonomik durumları neticesinde nafaka miktarının artırılması ya da azaltılmasına ilişkin dava açılabilir ve nafakanın artırılması veya azaltılmasına karar verilebilir. Nafakanın ödenmemesi durumunda ise alacaklı tarafın icra takibi başlatma hakkı bulunmaktadır. İştirak nafakası, çocuğun bakımına katkı sağlamak amacı taşıdığı için, alacaklı ebeveynin evlenmesi ya da diğer durumlar nafakanın sona ermesine neden olmayacaktır. Tüm bu düzenlemeler, çocuğun menfaatlerini gözeterek tarafların adil ve dengeli bir şekilde ebeveyn olmaktan kaynaklanan yükümlülüklerini yerine getirmelerini sağlamaktadır.