Sigortasız işçi çalıştırmak, Türk İş Kanunu ve Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na aykırılık teşkil etmekte ve ciddi hukuki sorunlara yol açmaktadır. Bilindiği üzere işverenler, çalışanlarının sigorta primlerini zamanında ve eksiksiz olarak ödemekle yükümlüdür. Bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi durumunda ise Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından işverene idari para cezası uygulanmaktadır. Sigortasız çalıştırılan her işçi için ayrı ayrı prim borcu hesaplanarak, işverenden bu borçların yasal faiz ile ödenmesi talep edilmektedir. Bu yaptırımın temelinde esasen, işçinin sağlık hizmetlerinden yararlanamaması, emeklilik haklarının tehlikeye girmesi gibi sebepler yatmaktadır. O nedenle primlerin eksik yatırılması, basit bir sorun olarak görülmemelidir.
Sigortasız İşçi Çalıştırma Cezası Nedir?
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu çerçevesinde, sigortasız işçi çalıştırmanın çeşitli cezai yaptırımları bulunmaktadır. Eğer işçi işe başlamış ancak işveren herhangi bir işe giriş bildirgesi vermemişse, işverene asgari ücret tutarında para cezası uygulanacaktır. Ayrıca, işveren hem sigortasız işçi çalıştırıp hem de işe giriş bildirgesi yapmamışsa, bu durumda ceza miktarı iki katına çıkarak 2 asgari ücret tutarına ulaşacaktır. İşveren, sigortasız işçiyi aylık prim hizmet belgesinde göstermezse, her bir eksik prim bildirgesi için yine 2 asgari ücret tutarında ceza uygulanacaktır. Bu tür idari para cezaları, 5510 sayılı Kanun’da ayrıntılı olarak düzenlenmiş olup, işverenin sigorta yükümlülüklerini yerine getirmemesi halinde işçinin hakları da riske girmektedir.
Sigortasız işçi çalıştırma durumunda iş kazasında ne olur?
Sigortasız İşçi Çalıştırma İş Kazası Durumunda Ne Olur?
Sigortasız işçi çalıştırmak, iş kazası durumunda işverenin sorumluluğunu artıran bir durumdur. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre, işverenler, çalışanlarının sigorta primlerini düzenli olarak ödemekle yükümlüdür. Sigortasız çalıştırılan bir işçinin, iş kazası geçirmesi durumunda, sigorta kapsamı dışında kaldığı için tedavi giderleri, hastalık tazminatı ve geçici iş göremezlik ödeneklerinden yararlanması mümkün olmayacaktır. Bu durumda işçiye sağlanması gereken sağlık hizmetleri sosyal güvenlik kapsamında olmadığından, işverenin sorumluluğu daha da büyüyecektir.
Sadece tedavi masrafları değil; sigortasız çalıştırılan işçinin iş kazası geçirmesi sonucu kalıcı sakatlık yaşaması durumunda işveren, işçi lehine tazminat ödemekle yükümlü kalacaktır. Uygulamada sigortasız çalıştırılan işçinin iş kazası geçirmesi durumunda hiçbir hak talep edemediğine yönelik sorularla karşılaşmaktayız. Ancak böyle bir durum söz konusu değildir. Elbette sigortalı çalışan işçinin yargılama sürecine göre daha meşakkatli bir yargılama süreci olacaktır fakat yine de sigortasız çalışan işçi de iş kazası neticesinde tazminat alabilecektir.
Sigortasız İşçi Çalıştırmada Zamanaşımı
5510 sayılı Kanun’a göre, idari para cezası verilmesi için belirlenen zamanaşımı süresi 10 yıldır. Bu süre, fiilin işlendiği tarihten itibaren işlemeye başlamakta ve işverenin sigorta prim yükümlülüğünü yerine getirmediği her ay için ayrı bir ihlal teşkil etmektedir. Dolayısıyla, 10 yıllık zamanaşımı süresi içinde yapılan denetimler sonucu tespit edilen sigortasız çalıştırma durumlarına ilişkin cezalar, bu süreye kadar uygulanabilmektedir. Zamanaşımı süresi sonunda, işverenin sigortasız çalıştırma nedeniyle cezai sorumluluğu sona erecektir. Fakat yine de iş kazası yahut benzeri durumlar söz konusu olduğunda, sigortasız çalıştırmanın işvereni ek yükümlülüklere sokacağı unutulmamalıdır.
Sigortasız Çalışıyorum Ne Yapmalıyım?
Sigortasız çalıştırılan dönemin tespit edilmesi ve bu dönemin hizmet süresi olarak sayılması için işçi, çeşitli hukuki yollarla bu durumu ispatlayabilecektir.
İlk olarak, işçi hizmet tespiti davası açarak sigortasız çalıştığı her dönemin resmi kayıtlarda yer almasını talep edebilecektir. Bu davada, işçinin çalıştığı döneme ait delilleri sunması gerekmektedir. En yaygın olarak kullanılan yöntemlerden biri, tanık göstermedir; işçi, aynı dönemde aynı işyerinde çalışmış diğer işçileri tanık olarak gösterebilir. Ayrıca, işçi SGK’ya başvuru yaparak sigortasız çalıştırıldığı döneme ilişkin şikayette bulunabilir. Sosyal Güvenlik Kurumu’na yapılan başvurularda, işçinin iddia ettiği çalıştığı dönemi kanıtlayabilmesi için somut deliller sunması ve bu belgelerin SGK tarafından kabul edilen geçerli belgeler olması gerekmektedir. Zira işçinin, söz konusu dönemi belgelendirebilmesi, başvurusunun kabul edilmesinde önemli bir rol oynamaktadır.
Eski İş Yerim Sigortamı Yatırmamış Ne Yapmam Gerekir?
Eski İş Yerim Sigortamı Yatırmamış Ne Yapmam Gerekir?
İşverenlerin işyerlerinde çalışanlarının sigorta primlerini eksik yatırması veya hiç yatırmaması, işçilerin karşılaştığı ciddi bir sorundur. Bu durum, çoğu zaman işçi tarafından fark edilmese de genellikle emeklilik başvurusu yapılmak istendiğinde ortaya çıkmaktadır. Sigorta primlerinin eksik ya da hiç yatırılmadığını fark eden işçi, bu durumda haklarını aramak için çeşitli hukuki yollara başvurabilecektir. Bunlardan ilki, yukarıda da değinildiği üzere işçinin işten ayrıldığı tarihten itibaren 5 yıl içerisinde hizmet tespiti davası açmasıdır. Bu dava, işçinin çalıştığı dönemde sigortasız çalıştırılmasına dair yasal bir tespit yapılmasını sağlamaktadır.
Alternatif olarak, işçi SGK’ya başvuru yaparak durumunu bildirebilecektir. Sosyal Güvenlik Kurumu’na şikayet dilekçesi verilmesi, eksik yatırılan primlerin araştırılmasına ve işçinin mağduriyetinin giderilmesine yardımcı olacaktır. İşçi, şikayet dilekçesinde çalıştığı döneme ait belgeleri ve kanıtları sunarak SGK’dan işlem yapılmasını talep edebilecektir. Bu başvuru sonrası, SGK tarafından yapılacak inceleme sonucunda eksik primlerin yatırılması sağlanabilecektir. Hem hizmet tespiti davası hem de SGK şikayeti, işçilerin sigortasız çalışma günlerini tespit etmeleri ve bu dönemlerin emeklilik hesabına dahil edilmesi için etkili ve en hızlı hukuki çözümlerdir.
Sigortasız İşçi Çalıştırmada Şikayet Nereye Yapılır?
Sigortasız işçi çalıştıran bir işvereni şikayet etmek için farklı başvuru yolları mevcuttur. Bu tür ihlallerin tespiti durumunda, çalışanlar veya herhangi bir kişi ALO 170 üzerinden Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezi’ne başvuru yapabilir. Telefon kanalı ile şikayette bulunulabileceği gibi CİMER (Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi) aracılığıyla da şikayette bulunmak mümkündür. Bunun dışında, işçinin çalıştığı işyerinin bağlı olduğu Sosyal Güvenlik Kurumuna veya işverenin faaliyet gösterdiği il ve ilçedeki SGK müdürlüklerine başvuru yapılabilmektedir. Sigortasız çalıştırma ile ilgili şikayet, işçilerin yanı sıra herhangi bir kişinin de yapabileceği bir işlem olup, bu başvurular sonucunda işveren hakkında gerekli incelemeler başlatılacaktır.
Sigortasız Çalışan Bir İşçi Olarak Tazminat Alabilir Miyim?
Sigortasız çalıştırılan bir işçinin yasal haklarını savunması, işverenin sorumluluğunu artıracaktır. Örneğin sigortasız çalıştırıldığını fark eden işçinin, bu durumu SGK’ya bildirmesinin ardından işten çıkarılması, işveren nezdinde pek çok hukuki sorunu beraberinde getirecektir. Bu durumda işçi, özellikle işyerinde 30 ve üzerinde çalışan varsa, işçi işe iade davası açarak işini geri almayı talep edebilecektir. Davanın işçi lehine sonuçlanması ve işverenin işçiyi işe kabul etmemesi halinde işveren, iş güvencesi tazminatı ödemekle yükümlü olacaktır. Zira bu tutar, işçinin 4 ila 8 aylık maaşına tekabül etmektedir.
Sigortasız Çalışan İşçilere Geriye Dönük Sigorta Yapılır Mı?
Geriye dönük sigorta prim ödemeleri, belirli koşullar altında yapılabilmektedir ancak bu süreçte dikkat edilmesi gereken bazı önemli hususlar bulunmaktadır. İşverenler, sigorta primlerini düzenli olarak ve zamanında ödemekle yükümlü olsalar da eğer sigorta ödemeleri zamanında yapılmamışsa, geriye dönük sigorta girişi yapılabilecektir. Ancak, işverenin bu işlemi Sosyal Güvenlik Kurumu’na elektronik ortamda en az bir gün önceden bildirmesi gerekmektedir. Eğer işveren bu bildirimi yapmadıysa, geriye dönük sigorta başvurusu yapılabilir fakat bunun belirli bir sınırı vardır.
Sistem, en fazla 1 yıl için geriye dönük sigorta girişine izin vermektedir. Bu süre, işçi ve işverenin gerçekleştirdiği bildirimlerle sınırlıdır. Kişi, 1 ay, 3 ay veya 6 ay geriye dönük sigorta primlerini ödeme talebinde bulunabilir, fakat her bir durumun kabul edilmesi için farklı şartlar bulunmaktadır. Örneğin, 1 aylık geriye dönük sigorta cezalı şekilde olsa dahi, SGK bu işlemi kabul edebilir. Ancak, 3 aylık geriye dönük sigorta girişi talep edildiğinde, SGK bu talebi işlemeyebilir. Eğer kişi 6 ay geriye dönük sigorta talebinde bulunursa ve bu dönemde hizmet fiili olduğunu kanıtlayabilirse, SGK denetim yaptıktan sonra ve hizmet fiili geçerli olduğunda işlemi kabul edebilir. Bu süreçte, sigorta primlerinin düzgün bir şekilde işlenmesi ve hizmet fiilinin ispatlanması önemlidir. En nihayetinde sigortasız işçi çalıştıran işverenler, olası bir cezadan etkilenmemek adına geriye dönük de olsa geç kalmadan işçilerinin sigorta girişlerini yapmalı ve primlerini eksiksiz, düzenli şekilde ödemelidir.
3 Ay Sigortasız İşçi Çalıştırmanın Cezası
İş Kanunu ve Sosyal Sigortalar Kanunu’na göre, tüm işçilerin sigortalı olarak çalıştırılması yasal bir yükümlülüktür. Dolayısıyla sigortasız işçi çalıştırma cezasının affı mümkün değildir. Sigortasız işçi çalıştırmak, yasa dışıdır ve ciddi yaptırımlar uygulanır. Sigorta kaydı yapılmadan çalıştırılan her işçi için işverene asgari ücret tutarında ceza kesilir. Bu ceza, sigortasız çalıştırma süresi uzadıkça artar. Örneğin, bir işçi bir ay boyunca sigortasız çalıştırıldığında işverene iki asgari ücret tutarında ceza uygulanır. Üç ay sigortasız çalıştırılan bir işçinin cezası, bu durumda 156.033 TL’ye kadar ulaşabilir. Bu hükümler, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 7. ve 102. maddelerinde açıkça yer almaktadır.
Yabancı İşçi Çalıştırma Cezası
Kaçak yabancı işçi çalıştırma, 6735 Sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu’na göre hem işverene hem de izinsiz çalışan yabancıya idari para cezası uygulanmasına neden olan bir durumdur. Çalışma izni bulunmayan yabancı işçiler ise İçişleri Bakanlığı’na bildirilerek sınır dışı edilmek üzere işlemler başlatılır.
Kaçak çalıştırmanın cezalandırılabilmesi için öncelikle tespit yapılması gerekir. Çalışma izni olmayan yabancı işçilerin denetimi, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na bağlı müfettişler tarafından yapılır. Kolluk kuvvetleri de kendi denetimlerinde izinsiz çalışan yabancıları tespit eder ve durumu Bakanlık’a bildirirler. Bu durumda hem işveren hem de çalışan yabancı, para cezası ödemek durumunda kalacaktır.
Sigortasız Çalışan İşçi Şikayet Ederse Ne Olur?
Yukarıda da değinildiği üzere, işçi sigortasız çalıştığını Alo 170’i arayarak yahut bağlı olması gereken Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirimde bulunarak bildirebilir. Bu bildirim sonucunda gerekli incelemeler yapılır ve işverene, işçinin sigortasız çalıştığı süre de dikkate alınarak idari para cezası uygulanır. Sigortasız çalışan işçi ceza almayacak, sadece olası bir durumda haklarını garanti altına almakta zorluk yaşayacaktır. Yapılan bu ihbar, sadece “kaçak” olarak çalıştırılan işçi tarafından değil; bu durumdan haberdar olan herkes tarafından yapılabilmektedir.
Sigortasız işçi çalıştırmak, değinildiği üzere işverenler için ciddi hukuki ve mali sonuçlar doğurmaktadır. 2025’te sigortasız çalışan her işçi için ceza uygulanmakta, iş kazası durumunda ise sorumluluk artmaktadır. İşverenler, yasal yükümlülüklerini yerine getirmediklerinde ciddi cezalarla karşılaşabilmektedirler. İşçilerin haklarını araması ve durumu bildirmesi bu durumun sona ermesi açısından oldukça önemlidir. Bu gibi durumlarla karşılaşan işçiler ve işverenler, süreci düzgün yönetmek için alanında uzman bir avukattan hukuki destek almalıdır.